Кадастрын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл

1.1. Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт кадастр эрхлэх, хяналт тавихтай холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.

2.1. Кадастрын тухай хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Үндсэн хууль, Газрын ерөнхий хууль, Монгол Улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хууль, Геодези, зураг зүйн тухай хууль, Газрын төлбөрийн тухай хууль, Улсын бүртгэлийн ерөнхий хууль, Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хууль, Иргэний хууль, Ашигт малтмалын тухай хууль, Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хууль, Чөлөөт бүсийн тухай хууль болон эдгээр хуультай нийцүүлэн гаргасан бусад хууль тогтоомжоос бүрдэнэ.

2.2. Монгол Улсын олон улсын гэрээнд энэ хуульд зааснаас өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө.

3.1. Энэ хуульд хэрэглэсэн дараах нэр томъёог доор дурдсан утгаар ойлгоно:

4.1. Кадастрын үйл ажиллагаанд дараах зарчмыг баримтална:

5.1. Кадастр нь дараах төрөлтэй байна:

5.2. Кадастрын мэдээлэл нь төрийн мэдээллийн эх сурвалж байна.

6.1. Нэгж талбар нь газар ашиглалтын зориулалтаас хамаарч дэд нэгж талбарт хуваагдаж болно. Дэд нэгж талбар нь хил заагтай байх ба түүнийг агуулж буй нэгж талбараас хамаарсан дугаартай байна.

6.2. Нэгж талбарын хил зааг, тэдгээрийн эргэлтийн цэгийн байрлалыг байгалийн болон барьж байгуулсан объект, тусгай тэмдэгтийг ашиглан газар дээр нь тэмдэглэж, кадастрын зурагт буулгана.

6.3. Нэгж талбар болон дэд нэгж талбар, түүнийг дугаарлах журам болон нэгж талбарын эргэлтийн цэгийн төрөл, загварыг газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын дарга батална.

7.1. Газрын ерөнхий хуулийн 38 дугаар зүйлд заасан газар өмчлөх эрх, 47 дугаар зүйлд заасан газрын хязгаарлагдмал эрх, 68 дугаар зүйлд заасан газар ашиглах гэрээ, Улсын бүртгэлийн ерөнхий хуулийн дагуу үүссэн үл хөдлөх эд хөрөнгийн эрх, эрхийн хязгаарлалтыг кадастрын мэдээллийн системд бүртгэнэ.

7.2. Эрхийн кадастр нь дараах мэдээллээс бүрдэнэ:

7.3. Энэ хуулийн 7.2-т заасан мэдээллийг нэгж талбар бүрээр кадастрын мэдээллийн системд бүртгэнэ.

7.4. Хуульд заасны дагуу нууцад хамаарахаас бусад эрхийн кадастрын мэдээлэл нээлттэй байна.

8.1. Газар ашиглалтын дэглэмийг кадастрын мэдээллийн системд бүртгэнэ

8.2. Газар ашиглалтын дэглэмийг Газрын ерөнхий хуульд заасны дагуу тогтоооно.

9.1. Эрхийн кадастрт дараах үйл ажиллагаа хамаарна:

9.2. Энэ хуулийн 9.1-д заасан кадастрийн үйл ажиллагааг гүйцэтгэхэд дараах дэс дараалал баримтална.

9.3. Шинээр газар өмчлөх болон газрын хязгаарлагдмал эрх олгох, газар ашиглах гэрээ байгуулах, төрийн өмчийн газрыг дуудлага худалдаа болон төсөл сонгон шалгаруулалтаар бусдад шилжүүлэх, дундын мэдлийн газрын эрх үүсгэхэд энэ хуулийн 9.2.1, 9.2.2, 9.2.5-9.2.11-д заасан үйл ажиллагааг гүйцэтгэнэ.

9.4. Газар өмчлөх болон газрын хязгаарлагдмал эрхийг хэсэгчлэн шилжүүлэх, газрын талбайн хэмжээг өөрчлөх, сервитут тогтооход энэ хуулийн 9.2.1-9.2.11-д хамаарах үйл ажиллагааг гүйцэтгэнэ.

9.5. Газар өмчлөх болон газрын хязгаарлагдмал эрхийг бусдад шилжүүлэх, нэгтгэх, газрын зориулалтыг өөрчлөх, хугацаа сунгах тохиолдолд энэ хуулийн 9.2.1, 9.2.2, 9.2.5, 9.2.7, 9.2.10, 9.2.11-д хамаарах үйл ажиллагааг гүйцэтгэнэ.

9.6. Газар өмчлөх болон газрын хязгаарлагдмал эрхийг бусдад ашиглуулах, газрын хязгаарлагдмал эрхийн хугацаа дуусахаас өмнө газрыг улсын болон орон нутгийн тусгай хэрэгцээ, нийгмийн зайлшгүй хэрэгцээнд зориулж нөхөн олговортойгоор эргүүлэн авах, эрхийг хүчингүй болгох, эрхийг шүүхийн шийдвэрээр цуцлах, сэргээх тохиолдолд энэ хуулийн 9.2.1, 9.2.2, 9.2.5, 9.2.7, 9.2.11-д заасан үйл ажиллагааг гүйцэтгэнэ.

9.7. Улсын тусгай хамгаалалтай газар нутаг болон Чөлөөт бүсийн газар нутагт газар ашиглуулахад энэ хуулийн 9.2.1-9.2.11-т заасан үйл ажиллагааг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу эрх бүхий этгээд гүйцэтгэнэ.

9.8. Газар өмчлөх болон газрын хязгаарлагдмал эрхийг барьцаалах тохиолдолд энэ хуулийн 9.2.1, 9.2.7, 9.2.11-д хамаарах үйл ажиллагааг гүйцэтгэнэ.

9.9. Газрын эрхийг дуусгавар болгох тохиолдолд энэ хуулийн 9.2.2, 9.2.3, 9.2.5, 9.2.7, 9.2.11-д хамаарах үйл ажиллагааг гүйцэтгэнэ.

9.10. Хаяг олгох, өөрчлөх тохиолдолд энэ хуулийн 9.2.1, 9.2.7, 9.2.8-д хамаарах үйл ажиллагааг гүйцэтгэнэ.

9.11. Энэ хуулийн 9.3-9.10-т зааснаас бусад тохиолдолд энэ хуулийн 9.2.1-9.2.11-д хамаарах үйл ажиллагааг гүйцэтгэнэ.

9.12. Газрын ерөнхий хуулийн 58, 61 дүгээр зүйлд заасны дагуу дундын мэдлийн газрын эрхийг үүсгэхэд болон мөн хуулийн 63 дугаар зүйлд заасны дагуу сервитут тогтооход эрх бүхий этгээдийн хүсэлтийг үндэслэнэ.

9.13. Шүүхийн шийдвэрээр өмчлөх эрх, газрын хязгаарлагдмал эрх өөрчлөгдөж байгаа бол эрх олж авч байгаа этгээд хүсэлт гаргах ба хүсэлтэд шүүхийн шийдвэрийг хавсаргана.

9.14. Газар өмчлөх эрх, газрын хязгаарлагдмал эрхийг дуусгавар болгох эсвэл хүчингүй болгоход эрх бүхий этгээдийн шийдвэрийг үндэслэнэ.

9.15. Энэ хуулийн 9 дүгээр зүйлд заасан эрхийн кадастр эрхлэх нарийвчилсан журмыг газрын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

9.16. Шинээр газар өмчилсөн тухай мэдээллийг Газрын ерөнхий хуулийн 27.6 болон Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн 9.2-т заасан дундын мэдээллийн санд сумын газар зохион байгуулагч, дүүргийн хэлтэс оруулах ба түүнийг үндэслэн Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 10 дугаар зүйлд заасны дагуу эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлд бүртгэнэ.

9.17. Улсын бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуулийн 11 дүгээр зүйлд заасан үл хөдлөх эд хөрөнгийн эрхэд өөрчлөлт оруулах хүсэлтийг дундын мэдээллийн санд тухай бүр илгээх ба кадастрын мэдээллийн системд өөрчлөлт хийгдэсний дараа үл хөдлөх эд хөрөнгө өмчлөх эрхийн гэрчилгээг олгоно.

10.1. Хүн, хуулийн этгээд нь эрхийн кадастр хийлгэх хүсэлтээ кадастрын мэдээллийн системээр харьяа дүүргийн хэлтэс, сумын газар зохион байгуулагчид гаргана.

10.2. Хүсэлтэд хавсаргах материалыг газрын мэдээллийн системээс авах боломжтой бол хүсэлт гаргасан хүн, хуулийн этгээдээс хавсралт материал шаардахгүй байж болно.

10.3. Дүүргийн хэлтэс, сумын газар зохион байгуулагч нь хүсэлтийг кадастрын мэдээллийн системд үнэн зөв, бүртгэж, хүсэлт гаргагчид цахим болон бусад хэлбэрээр мэдэгдэнэ

11.1. Дүүргийн хэлтэс, сумын газар зохион байгуулагч нь хүн, хуулийн этгээдийн хүсэлтийг кадастрын мэдээллийн системд бүртгэсний дараа суурин судалгааг гүйцэтгэнэ.

11.2. Суурин судалгааны үе шатанд газрын эрхийг бүртгэхэд шаардлагатай мэдээллийг харьцуулан судлах, тулгах, нягтлах, үнэлэх үйл ажиллагаанд газрын мэдээллийн системийг ашиглана.

11.3. Суурин судалгааны үе шатанд хүн, хуулийн этгээдийн мэдээлэл, хүсэлтэд хамаарах газар зохион байгуулалтын төлөвлөгөө, газар ашиглалтын бүсчлэлийн дүрэм, дэглэм, эрх бүхий байгууллагын дүгнэлт, шийдвэр, гэрээний хэрэгжилт, инженерийн шугам сүлжээ, ойн болон усны сан, үер, усны ам, далан, ундны усны эрүүл ахуй, ариун цэврийн хамгаалалтын болон хязгаарлалтын бүс, татвар, төлбөртэй холбоотой мэдээллийг тулган шалгаж, холбогдох хууль тогтоомжид нийцсэн бол хээрийн судалгааны ажлыг гүйцэтгэнэ.

11.4. Шинээр газрын эрхийг олгоход энэ хуулийн 11.3-т заасан үйл ажиллагаа хамаарахгүй.

11.5. Хээрийн судалгааны үе шатанд хүсэлтэд дурдсан газрын хил заагийг урьдчилсан байдлаар тогтоож, суурин судалгаагаар хийгдсэн ажлыг газар дээр нь хянан шалгаж, холбогдох хууль тогтоомжийг зөрчөөгүй бол аймаг, нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага шийдвэр гаргана.

11.6. Шинээр газрын эрх үүсэж байгаа бол Хаягжуулалтын тухай хуулийн дагуу нэгж талбар, түүн дээрх үл хөдлөх эд хөрөнгөд хаяг олгоно.

11.7. Дүүргийн хэлтэс, сумын газар зохион байгуулагч нь энэ хуулийн 11.1-11.5-д заасан ажлыг ажлын 3 хоногт, эрхийн өөрчлөлт хийх ажлыг ажлын 1 хоногт багтаан гүйцэтгэнэ.

12.1. Аймаг, нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь энэ хуулийн 9.3-т заасан хүсэлтийг хүлээн авснаас хойш 15 хоногийн дотор газар өмчлөх, газрын хязгаарлагдмал эрх олгох, газар ашиглуулах гэрээ байгуулах тухай шийдвэр гаргана.

12.2. Газрын ерөнхий хуульд заасны дагуу газрын эрх олгох шийдвэрийг кадастрын мэдээллийн системд бүртгэнэ.

12.3. Энэ хуулийн 6.3-д заасан журмын дагуу эргэлтийн цэгийг газарт бэхлэх ажлыг зохион байгуулна.

12.4. Энэ хуулийн 12.1-д заасан шийдвэрийг үндэслэн нэгж талбарын эргэлтийн цэгийг газарт бэхлүүлэх, кадастрын зураг хийлгэх хүсэлтээ хүн, хуулийн этгээд газрын мэдээллийн системийг ашиглан кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл бүхий этгээдэд илгээж болно.

12.5. Кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл бүхий байгууллага холбогдох норм, дүрмийн дагуу нэгж талбарын эргэлтийн цэгийг газарт бэхэлж, кадастрын зураг үйлдэж, холбогдох материалыг актын хамт газрын мэдээллийн системд илгээнэ.

13.1. Аймаг, нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага газрын эрхийг Эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн тухай хуульд заасны дагуу улсын бүртгэлийн дундын мэдээллийн санд мэдүүлэх ба улсын бүртгэлийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага улсын бүртгэлд бүртгэж, эрхийн улсын бүртгэлийн дугаар олгон, дугаарыг дундын мэдээллийн санд автоматаар илгээнэ.

13.2. Дүүргийн хэлтэс, сумын газар зохион байгуулагч нь газрын мэдээллийн систем дэх эд хөрөнгийн эрхийн улсын бүртгэлийн дугаарыг газрын эрхийн гэрчилгээ, газар ашиглах гэрээнд тэмдэглэж, Кадастрын мэдээллийн системд бүртгэж, цаасан болон цахим хувийн хэрэг үүсгэн баталгаажуулна.

13.3. Хүн, хуулийн этгээд нь эрх үүссэн газрынхаа мэдээлэл, гэрээ, гэрчилгээ, кадастрын зураг, газрын хянан баталгааны дүгнэлтийг газрын мэдээллийн системээс хэвлэн авна.

13.4. Газрын эрх үүссэн нэгж талбар бүрт нэгж талбарын хувийн хэрэг нээнэ.

13.5. Газрын хязгаарлагдмал эрхийн гэрчилгээний загвар, төрөл болон нэгж талбарын хувийн хэрэг хөтлөх үйл ажиллагааг энэ хуулийн 9.15-д заасан журмаар зохицуулна.

14.1. Кадастрын зургийг геодезийн үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэх тусгай зөвшөөрөл болон кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл бүхий этгээд хийнэ.

14.2. Кадастрын зургийг Геодези, зураг зүйн тухай хуульд заасан эрх бүхий этгээдийн баталсан солбицол, өндрийн нэгдсэн тогтолцоонд хийнэ.

14.3. Кадастрын зураг нь энэ хуулийн 3.1.1-т заасан агуулгатай байх ба нэгж талбар, дэд нэгж талбар, эргэлтийн цэгүүдийн солбицол, өндөр, тэдгээрийн хоорондох зай, талбай, хил зааг, хаяг, эрхийн төрөл, эрхийн хязгаарлалт, түүний хил хязгаар, газар өмчлөгч болон газрын хязгаарлагдмал эрхтэй иргэн, хуулийн этгээд, гэрээгээр газар ашиглагчийн мэдээлэл, харьяалах засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, нэгж талбарын дугаар, зургийн масштаб, огноо болон кадастрын зургийг үйлдсэн хуулийн этгээд, түүнийг баталгаажуулж бүртгэсэн албан тушаалтны нэрийг тусгасан байна.

14.4. .Шаардлагатай тохиолдолд түүхчилсэн мэдээлэл, төлөвлөлт, газар ашиглалтын стандарт, газрын үнэ, төлбөр, татвар, төлөв байдал, чанартай холбоотой мэдээллийг харуулж болно.

14.5. Кадастрын зураг хийх аргачлалыг газрын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

15.1. Энэ хуулийн 7.2.10-д заасан эрхийг гурав болон дөрвөн хэмжээст кадастрын мэдээллийн системд бүртгэнэ.

15.2. Энэ хуулийн 15.1-д заасан бүртгэлийн нэгж нь дэд нэгж талбар байна.

15.3. Дэд нэгж талбарын эргэлтийн цэг, хил зааг нь тухайн үл хөдлөх эд хөрөнгийн өмчлөх эрхийн гэрчилгээнд заасан талбайгаар тодорхойлогдоно.

15.4. Гурав болон дөрвөн хэмжээстээр кадастрын мэдээллийн системд өндрийн загвар агаар, сансрын зураг, өндрийн загварчлал, нэгж талбарын мэдээлэл, барилга байгууламжийн зураг төслийг үндэслэн бүртгэнэ

15.5. Гурав болон дөрвөн хэмжээст кадастрын бүртгэл хийх аргачлалыг газрын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

16.1. Энэ хуулийн 9.1.1, 9.1.6-9.1.12, 9.1.14-д заасан эрх, түүнтэй холбоотой өөрчлөлтийг иргэний эзэмшиж буй кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл дээр үндэслэж хуулийн этгээдээр төлөөлүүлэн хийлгэж болно.

16.2. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн зуучлалын мэргэжлийн байгууллага зуучлах үйл ажиллагааны хүсэлтээ цахимаар газрын мэдээллийн системд гаргана.

16.3. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн зуучлалын мэргэжлийн байгууллага газрын мэдээллийн системд хандах сургалтанд хамрагдаж, үл хөдлөх эд хөрөнгийн байршил, хаяг, эрх, түүний өөрчлөлт, зөрчил, маргаан, хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө, газар зохион байгуулалтын ерөнхий төлөвлөлт, инженерийн шугам сүлжээ, газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн зах зээлийн үнэ, татвар, төлбөр болон газрын мэдээллийн системийн бусад мэдээллийн санд хандах эрхтэй байна.

16.4. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн зуучлалын мэргэжлийн байгууллага гэрээний үндсэн дээр газрын мэдээллийн системд хандах эрхээ газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагаас авна.

16.5. Кадастрын мэдээллийн системд хандах эрх бүхий үл хөдлөх эд хөрөнгийн зуучлалын мэргэжлийн байгууллага зуучилсан газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийнхөө үнийн мэдээллийг газрын мэдээллийн системд оруулах үүргийг хүлээнэ.

16.6. Үл хөдлөх эд хөрөнгийн зуучлалын мэргэжлийн байгууллага газрын мэдээллийн системийг хуульд заасны дагуу зөвхөн албаны хэрэгцээнд ашиглах ба бусдад задруулахыг хориглоно.

17.1. Санхүүгийн кадастр нь газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн зах зээлийн үнэ, суурь үнэ, үнэлгээний бүс, төлбөр, татвар болон үнэд нөлөөлөгч хүчин зүйлийн талаарх мэдээллээс бүрдэнэ.

17.2. Энэ хуулийн 17.1-д заасан мэдээллийг нэгж талбар бүрээр газрын үнэлгээ, татвар, төлбөрийн мэдээллийн системд бүртгэнэ.

18.1. Газрын үнэлгээний зүйл нь газар, үл хөдлөх эд хөрөнгө байна.

18.2. Газрын үнэлгээ нь дараах төрөлтэй байна:

18.3. Ерөнхий үнэлгээг газрын суурь үнэ тогтооход болон энэ хуулийн 19.3-т заасан тохиолдолд хийнэ.

18.4. Энэ хуулийн 18.3-т зааснаас бусад тохиолдолд нэг бүрчилсэн үнэлгээг хийнэ.

18.5. Нэг бүрчилсэн үнэлгээг газрын төлөв байдал, чанар, онцлог, зориулалтыг харгалзан үнэлгээний олон улсын болон үндэсний стандарт, Хөрөнгийн үнэлгээний тухай хууль болон энэ хуулийн 18.6-д заасан аргачлалын дагуу хийнэ.

18.6. Газрын нэг бүрчилсэн үнэлгээ хийх аргачлалыг газрын асуудал эрхэлсэн болон санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүд хамтран батална.

18.7. Ерөнхий үнэлгээ хийх аргачлалыг Засгийн газар батална.

19.1. Ерөнхий үнэлгээгээр газар ашиглалтын бүсчлэл бүрээр газрын төлөв байдал, чанар, чадавх, эдийн засгийн үр өгөөжийг илэрхийлсэн үзүүлэлт, газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн зах зээлийн үнийн мэдээг харьцуулан загварчилж, газрын суурь үнэ, бүсийг тодорхойлно.

19.2. Ерөнхий үнэлгээг Газрын ерөнхий хуулийн 27.2-д заасан газрын мэдээллийн системийн мэдээлэлд үндэслэн ерөнхий үнэлгээ хийх ажлыг хот, тосгон, бусад суурин газарт 3 жил тутамд, бусад ангиллын газарт 5 жил тутамд хийнэ.

19.3. Шинээр хот суурин газар үүсэх, тэлэх, дахин төлөвлөлт хийх зэрэг тохиолдолд ерөнхий үнэлгээ хийж болно. Ерөнхий үнэлгээг энэ хуулийн 18.7-д заасан аргачлалаар хийнэ.

19.4. Ерөнхий үнэлгээ хийх ажиллагааг газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага дараах дарааллын дагуу зохион байгуулна:

19.5. .Ерөнхий үнэлгээг кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөлтэй хувь хүн, хуулийн этгээд хийж болно.

20.1. Газрын үнэлгээнд газрын төлөв байдал, чанар, чадавх, эдийн засгийн үр өгөөжийг илэрхийлсэн дараах мэдээллийг ашиглана.

20.2. Энэ хуулийн 20.1.1-20.1.9-д заасан мэдээллийг газрын мэдээллийн системийн мэдээллийг үндэслэн бүрдүүлнэ.

20.3. Хөрсний үржил шимийг бүрдүүлэгч гол үзүүлэлтүүд, газарзүй болон байгаль цаг уурын онцлог, тогтоц, таримал, ургамлын гарал үүсэл, төрөл, газрын чадавх зэрэг мэдээллийг тухайн оны газрын хянан баталгааны мэдээг үндэслэн бүрдүүлнэ.

20.4. Ой, усны сан бүхий газар, зам, шугам сүлжээний газар, улсын тусгай хэрэгцээний газрын үнэлгээ хийхтэй холбоотой мэдээллийг холбогдох төрийн захиргааны байгууллага нь газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад ирүүлнэ.

20.5. Газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн зах зээлийн үнийн мэдээллийг ашиглахдаа энэ хуулийн 19.2-т заасан хугацаанд хамаарах мэдээллийг баримтлана.

21.1. Газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн зах зээлийн үнийн мэдээллийг цуглуулах, мэдээллийн сан бүрдүүлэх, мэдээллэх ажлыг газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага зохион байгуулна.

21.2. Газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн зах зээлийн үнийн мэдээний эх үүсвэр нь эд хөрөнгийн эрхийн услын бүртгэлийн мэдээллийн сан, нотариатын мэдээллийн сан болон газрын биржийн мэдээллийн сан байх ба дундын мэдээллийн сан байгуулах замаар цахимаар тухай бүр үнэлгээ, татвар, төлбөрийн мэдээллийн системд бүртгэнэ.

21.3. Газрын зах зээлийн үнийг нэгж талбар бүрээр гаргаж газрын мэдээллийн систем, татварын бүртгэл, мэдээллийн нэгдсэн санд бүртгэнэ.

21.4. Энэ хуулийн 21.3-д заасан бүртгэлийг тухайн нэгж талбарын газрын суурь үнэ болон энэ хуулийн 21.2-т заасан мэдээллийн санд байгаа үнийн аль өндөр үнээр хийнэ.

21.5. Газрын бирж нь энэ хуулийн 21.4-т заасан газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн зах зээлийн мэдээг жилд хоёр удаа хагас, бүтэн жилээр нийтэд мэдээлнэ.

21.6. Газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн зах зээлийн мэдээнд газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн үнэ, түүний өөрчлөлт, зах зээлийн нийт багтаамж, түүний ДНБ-нд эзлэх хувийн жин, нөлөөлж буй голлох хүчин зүйл, эрэлт, нийлүүлэлтийн нөхцөл байдлын талаар тусгана.

21.7. Газрын мэдээллийн системээс газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн мэдээллийг нэгж талбар бүрээр товхимол байдлаар гаргана.

21.8. Энэ хуулийн 21.5-д заасан товхимол нь тухайн нэгж талбарын эрх, эрхийн хязгаарлалт, түүний өөрчлөлт, үнэ, үнийн өөрчлөлт, газрын шинж чанар, төлөв байдал, төлөвлөлт, инженерийн дэд бүтэц, нийгмийн дэд бүтэц зэрэг эрхийн, санхүүгийн, нөөцийн кадастрын олон талын мэдээллийг агуулна.

21.9. Газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн зах зээлийн мэдээ болон мэдээллийн товхимлыг бэлтгэх, нийтэд гаргах үйл ажиллагааны журмыг газрын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

21.10. Газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн зах зээлийн үнийн мэдээлэл нийтэд нээлттэй байна.

22.1. Газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн албан татварын бүртгэлийг өмчлөгч тус бүрээр энэ хуулийн 17.2-т заасан мэдээллийн санд дараах үзүүлэлтээр бүртгэнэ:

22.2. Газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвар ногдуулалтыг сумын газар зохион байгуулагч, дүүргийн хэлтэс газар өмчлөх эрх шинээр үүсэх, түүнд өөрчлөлт орох тухай бүр татварын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад хүргүүлнэ.

22.3. Татварын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвар хураалтыг газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад тухай бүр ирүүлнэ.

22.4. Энэ хуулийн 22.2, 22.3-т заасан үйл ажиллагааг Газрын ерөнхий хуулийн 27.6-д заасан дундын мэдээллийн сангаар зохион байгуулна.

22.5. Газар, үл хөдлөх эд хөрөнгийн татвар, төлбөр ногдуулах, хураах, тайлагнах, хяналт тавихтай холбогдсон харилцааг зохицуулсан журмыг газар болон татварын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага хамтран батална.

23.1. Газрын төлбөрийн бүртгэлийг газрын хязгаарлагдмал эрхтэй хүн, хуулийн этгээд, гэрээгээр газар ашиглагч тус бүрээр газрын үнэлгээ, татвар, төлбөрийн мэдээллийн системд дараах дараах үзүүлэлтээр нэмж бүртгэнэ:

23.2. Газрын төлбөрийг Газрын төлбөрийн тухай хуулийн 8.1-д заасны дагуу дүүргийн хэлтэс, сумын газар зохион байгуулагч газрын мэдээллийн системээр ногдуулж, татварын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад хүргүүлэх ба түүний төлөлтийн мэдээг татварын асуудал эрхэлсэн төрийн байгууллага тухай бүр ирүүлнэ.

23.3. Энэ хуулийн 23.2-т заасан үйл ажиллагааг Газрын ерөнхий хуулийн 27.6-д заасан дундын мэдээллийн сангаар зохион байгуулна.

23.4. Энэ хуулийн 23.2-т заасан газрын төлбөрийн төлөлтийг үндэслэн дүүргийн хэлтэс, сумын газар зохион байгуулагч газрын эрхийн гэрээг дүгнэнэ.

23.5. Газрын төлбөр ногдуулах, хураах, тайлагнах, хяналт тавихтай холбогдсон харилцааг хуульд өөрөөр заагаагүй бол энэ хуулийн 22.5-т заасан журмын дагуу зохицуулна.

24.1. Газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага Монгол улсын нийт нутаг дэвсгэрийг нөөцийн кадастрт хамруулах ажлыг зохион байгуулна.

24.2. Нөөцийн кадастр нь газрын нэгдмэл сангийн тооллого болон газрын төлөв байдал, чанар, чадавхийн мэдээллээс бүрдэнэ.

24.3. Энэ хуулийн 24.2-т заасан газрын нэгдмэл сангийн тооллогын мэдээллийг нэгж талбар дээр үндэслэн кадастрын мэдээллийн системд бүртгэнэ.

24.4. Энэ хуулийн 24.2-т заасан газрын төлөв байдал, чанар, чадавхийн мэдээллийг хянан баталгааны нэгж талбар дээр үндэслэн Газрын ерөнхий хуулийн 27.2.6-т заасан газрын төлөв байдал, чанарын мониторингийн мэдээллийн системд бүртгэнэ.

25.1. Газрын нэгдмэл сангийн тооллого нь Газрын ерөнхий хуулийн 2 дугаар бүлэгт заасан үндсэн болон дэд ангилалд хамаарч байгаа газрын нэгдмэл сангийн зураг, түүн дээр үндэслэсэн бүртгэлээс бүрдэнэ.

25.2. Газрын нэгдмэл сангийн бүртгэлийг дараах үзүүлэлтээр хөтөлнө:

26.1. Газрын нэгдмэл сангийн тооллогоор үндсэн болон дэд ангиллын зураг үйлдэж, тэдгээрийн байршил, талбайн хэмжээг тодорхойлж, газрын нэгдмэл сангийн мэдээллийн санг бүрдүүлнэ.

26.2. Газрын нэгдмэл сангийн мэдээллийн санг газрын эрхээс үл хамааран засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж тус бүрээр газрын нэгдмэл сангийн үндсэн болон дэд ангиллын дагуу хөтөлнө.

26.3. Газрын нэгдмэл санд гарч буй өөрчлөлтийг газрын мэдээллийн системд бүртгэж, баталгаажуулна.

26.4. Газрын нэгдмэл сангийн тооллогыг 5 жил тутамд хийнэ.

26.5. Нутаг дэвсгэрийн тодорхой хэсгийн тооллогыг тухайн шатны Засаг даргын болон газрын хязгаарлагдмал эрхтэй хүн, хуулийн этгээд, гэрээгээр газар ашиглагчийн захиалгаар хугацаа харгалзахгүйгээр хийж болно.

27.1. Газрын нэгдмэл сангийн мэдээллийн санд дараах тохиолдолд өөрчлөлт оруулна:

27.2. Газрын нэгдмэл сангийн мэдээллийн санг хөтлөх журмыг газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагаас батална.

28.1. Газрын нэгдмэл сангийн үндсэн ангилал шилжүүлэх тухай шийдвэрийг газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагын саналыг үндэслэн Засгийн газар гаргана.

28.2. Газрын нэгдмэл сангийн дэд ангилал шилжүүлэх тухай шийдвэрийг газар зохион байгуулалтын ерөнхий болон жилийн төлөвлөгөөний дагуу аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал гаргана.

29.1. Аймаг, нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь хот, тосгон бусад суурины эдэлбэр газрын хилийн заагийг шинээр тогтоох, өөрчлөх саналыг тухайн орон нутгийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын тогтоолын хамт газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагад хүргүүлнэ.

29.2. Газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага саналыг судлан үзээд дүгнэлт гаргаж, уг асуудлыг газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаар уламжлуулан Засгийн газарт хүргүүлнэ. Дүгнэлтэд хот, тосгон бусад суурин газрын хилийн заагийг шинээр тогтоох, өөрчлөх үндэслэл, шаардлагыг дэлгэрэнгүй тусгаж, хилийн заагийг харуулсан зураг, шилжүүлэх үндсэн болон дэлгэрэнгүй ангиллын газрын хэмжээг тодорхойлж хавсаргана.

29.3. Газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь Засгийн газрын шийдвэрийг үндэслэн шинээр тогтоосон буюу өөрчилсөн хилийн заагийг газар дээр нь тэмдэгжүүлж, эргэлтийн цэгүүдийн солбицлыг тодорхойлон аймаг, нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн байгууллага, дүүргийн хэлтэс, сумын газар зохион байгуулагчид актаар хүлээлгэн өгнө.

29.4. Нэг ангиллаас нөгөө ангилалд шилжүүлж байгаа газрын нэгдмэл сангийн үндсэн болон дэлгэрэнгүй ангиллын талбайн хэмжээг үндэслэн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага болон аймаг, нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь Газрын нэгдмэл сангийн мэдээллийн санд өөрчлөлт оруулна.

30.1. Газрын төлөв байдал, чанар, чадавхийн бүртгэл, хамаарах үзүүлэлт

30.2. Энэ хуулийн 30.1.1-30.1.8-т заасан мэдээллийг Газрын ерөнхий хуулийн 27.2.1-т заасан эрдэс баялаг, нөөцийн мэдээллээс бусад мэдээллийн системийг үндэслэн бүрдүүлнэ.

30.3. Энэ хуулийн 30.1-д заасан улсын төсвийн хөрөнгөөр хийгдсэн мэдээллийг холбогдох эрх бүхий этгээд газрын мэдээллийн системд тухай бүр хүргүүлэх үүрэг хүлээнэ.

31.1. Кадастрыг улсын хэмжээнд газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага, аймаг, нийслэлд газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага, дүүрэгт газрын хэлтэс, суманд газар зохион байгуулагч тус тус эрхэлнэ.

31.2. Газрын харилцааны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй мэргэжлийн төрийн бус байгууллага нь газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагатай гэрээ байгуулж, гэрээний үндсэн дээр энэ хуулийн 31.3-д заасан үйл ажиллагааг төрийн нэрийн өмнөөс эрхэлж болно.

31.3. Энэ хуулийн 31.2-д заасан төрийн бус байгууллага нь дараах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлнэ:

31.4. Энэ хуулийн 31.2-д заасан төрийн бус байгууллага нь дараах шаардлагыг хангасан байна.

31.5. Аймаг, нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага, дүүргийн хэлтсийн мэргэжилтэн, сумын газар зохион байгуулагч нь 31.3.1-д заасан сургалтанд хамрагдсан байх үүрэгтэй.

31.6. Кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл бүхий этгээд нь энэ хуулийн 9.2.2-9.2.3-т заасан үйл ажиллагааг газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагатай байгуулсан гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгэж болно.

31.7. Кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл бүхий этгээд нь энэ хуулийн 9.2.2-9.2.3-т заасан үйл ажиллагааг газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагатай байгуулсан гэрээний үндсэн дээр гүйцэтгэж болно.

31.8. Кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл бүхий этгээд нь мэргэжлийн туршлага бүхий боловсон хүчин, кадастрын хэмжилт, боловсруулалт хийх багаж, тоног төхөөрөмж, програм хангамжаар бүрэн хангагдсан байна.

31.9. Кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл бүхий этгээд нь кадастрын мэдээллийн системд хандах эрхтэй байна.

31.10. Кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл бүхий этгээдийн эрхийг кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл дээр үндэслэж олгох ба эрх олгох асуудлыг хүсэлт хүлээж авснаас хойш 20 хоногт шийдвэрлэнэ.

31.11. Кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл бүхий этгээдийн эрхийг кадастрын муж, тойрог бүрт олгоно.

31.12. Кадастрын муж, тойрогт кадастрын үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл олгох хуулийн этгээдийн тоог хүн амын болон нэгж талбарын тоог харгалзан газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага тогтооно.

32.1. Аймаг, нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага, дүүргийн хэлтэс, сумын газар зохион байгуулагч Кадастрын мэдээллийн системд бүртгэлийн алдаа гарган газрын эрхтэй хүн, хуулийн этгээд хохирсон нь эрх бүхий байгууллагаар тогтоогдсон тохиолдолд хохирлыг нөхөн төлүүлэх зорилгоор хариуцлагын даатгалд даатгуулж болно.

32.2. Хариуцлагын даатгалын хураамжийг газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага болон мэдээлэл бүртгэсэн албан хаагч тэнцүү дүнгээр төлнө.

33.1. Аймаг, нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага, дүүргийн хэлтэс, сумын газар зохион байгуулагч болон газрын кадастрыг хийх эрхлэх нөхцөл шаардлагыг хангасан хуулийн этгээдийн гүйцэтгэсэн кадастрын хэмжилтийн ажилд газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага магадлан хэмжилт хийнэ.

33.2. Газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага кадастр эрхлэхтэй холбоотой хяналт шалгалтыг жилд нэг удаа хийнэ.

34.1. Кадастрын талаар дараах үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно:

35.1. Кадастртай холбогдсон маргааныг Газрын ерөнхий хуульд заасны дагуу шийдвэрлэнэ.

36.1. Энэ хуулийг зөрчсөн албан тушаалтны үйлдэл нь гэмт хэргийн шинжгүй бол Төрийн албаны тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.

36.2. Энэ хуулийг зөрчсөн хүн, хуулийн этгээдэд Эрүүгийн хууль, эсхүл Зөрчлийн тухай хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.

37.1. Энэ хуулийг 2022…. оны ... дугаар сарын ...-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.